بیماری باد کردن ماهی مالاوی یا پف کردن مالاوی بدون شک رایج ترین بیماری در بین نگهدارندگان سیکلیدهای آفریقایی است. علیرغم شیوع این بیماری، میزان کمی در مورد آن می دانیم. در این مقاله تلاش شده تا بدانیم متخصصان در این مورد چه می گویند. من زمان قابل توجهی را برای جستجو در این مورد صرف کرده ام. چیزی که من یاد گرفته ام اینست که همه با هم توافق ندارند. اما در مواردی در مورد علت بیماری و روش های درمان توافقاتی وجود دارد. آنچه در ادامه همراه نسیم یاس می خوانید تلاش من برای نشان دادن نگرش های اصلی است. من با ارایه دادن نشانه های معمول بیماری آغاز می کنم.

علت شیوع بیماری باد کردن ماهی مالاوی

در ابتدا باید بگویم این بیماری تنها مختص ماهی های دریاچه مالاوی نبوده و ماهی های دریاچه ویکتوریا و به خصوص ماهی های دریاچه تانگانیکا نیز به آن دچار می شوند. در حالی که تمام سیکلیدهای آفریقایی در معرض این بیماری هستند، آنهایی که رژیم اصلی غذایی شان را گیاهان تشکیل می دهند، بیشتر مستعد این بیماری می باشند. بیشترین احتمالات در زیر بررسی می شوند.

نشانه های بیماری باد کردن ماهی مالاوی

اولین نشانه معمولا از دست دادن اشتهاست. سایر علایم در ادامه و در صورت عدم شروع درمان، به وجود می آیند. علایم ثانویه شامل تورم غیر معمول شکم (از اینرو آنرا باد کردن می نامند)، افزایش سرعت تنفس، گوشه گیری، چهره سفید قابل تشخیص، نشستن بر روی کف تانک، عکس العمل کند ماهی بر روی سطح آب و… می باشد. علایم قرمز رنگ در اطراف مخرج ماهی و یا زخم شدن پوست نیز ممکن است ظاهر شود (همانطور که در شکل زیر نشان داده شده است).

این نشانه ها تنها در مراحل بعدی بیماری نمایان می شوند، بنابراین مهم اینست که به محض دیدن اولین علایم، درمان آغاز شود. در غیر اینصورت احتمال از دست دادن ماهی زیاد خواهد بود.

به دلیل تورم شکم، این بیماری به بادکردن مالاوی معروف شده است.

زمانی که علایم ثانویه ظاهر می شوند، به احتمال زیاد آسیب های جدی به کبد، کلیه ها و یا کیسه هوای ماهی وارد شده است.، بنابراین منتظر ماندن برای راهنمایی گرفتن از طرف یک فرد با تجربه، شانس درمان را کاهش خواهد داد. بعد از آغاز علایم ثانویه، معمولا طی ۲۴ تا ۷۲ ساعت مرگ اتفاق می افتد، اگرچه من دیده ام بعضی از ماهی ها

تا بیش از یک هفته با چنین شرایطی هم زنده مانده اند. البته نه تنها نشنیده ام که یک ماهی در این شرایط سالم بماند، هرگز موفقیتی در بهبودی ماهی مریض با ظهور علایم ثانویه نیز نداشته ام.

عوامل بیماری زا

زمانی که در مورد علت بیماری بحث میشود، جایی است که توافق کاملی وجود ندارد. بعضی ها منشاء اصلی بیماری را باکتری و سایرین دلیل آنرا انگلی می دانند. علیرغم عدم توافق کلی، مطالعات من نشان‌داد که علت‌اصلی بیماری در بیشتر موارد نوعی انگل تک سلولی است.

بیشتر مطالعات، از این نظریه که این انگل در روده بیشتر ماهی های سالم وجود دارد، حمایت می کند. زمانی که ماهی در شرایط پر استرس قرار می گیرد، تعداد انگل ها تا حدی ازدیاد میابند که برای ماهی خطرناک می شوند. در تعداد زیاد، انگل ها موجب مسدود شدن مجاری روده می شوند. این احتمالا دلیل کاهش اشتهای ماهی است. با افزایش تعداد انگل ها، آنها شروع به تاخت و تاز کرده و با سوراخ کردن دیواره روده موجبات باد کردن ماهی را فراهم میکنند. باید توجه داشت علت مرگ ماهی، به دلیل گرسنگی نیست، بلکه به دلیل آسیب های جدی به اندام های داخلی است، همانطور که در بالا اشاره شد.

همچنین بحث های مهمی در مورد اینکه آیا این بیماری مسری هست یا خیر وجود دارد. تجربه شخصی من به این صورت است که این بیماری تنها یک قربانی ندارد و معمولا تعداد بیشتر از سه قربانی میگیرد. این ممکن است به دلیل قرار گرفتن سایر ماهی ها در معرض هجوم عوامل بیماری زا باشد. اما من فکر نمی کنم به این سادگی باشد. همانطور که می دانید علایم در تمام ماهی در یک زمان نمایان نمی شوند بلکه به صورت زنجیر واری اتفاق می افتند. به عبارت دیگر، ماهی شماره یک، روز اول غذا نمی خورد و در روز دوم این ماهی شروع به باد کردن می کند و ماهی شماره دو غذا نمی خورد. در روز سوم ماهی شماره دو باد کرده و ماهی شماره سه غذا نمی خورد.

سه دلیل اصلی باد کردن ماهی مالاوی

۱- استرس :

استرس به چندین صورت می تواند اتفاق بیافتد. معمول ترین حالت استرس ناشی از قرار گرفتن ماهی در معرض آب بی کیفیت برای مدت طولانی است. عدم تعویض دایمی آب، هوا رسانی ناکافی (برای باکتری هایی که ترکیبات نیتروژن را می شکنند) و یا غذا دهی بیش از اندازه می توانند دلیل این موضوع باشند. تمام این موارد می تواند باعث افزایش نیترات آب شود. ماهی ها به خودی خود به خوبی می توانند در مقابل بیماری ها مبارزه کنند، اما زمانی که برای مدت طولانی در معرض آب بی کیفیت قرار میگیرند استرس زده شده و سیستم ایمنی آنها به خوبی عمل نمی کند (درست شبیه انسانها).

دلایل دیگر استرس می تواند گرفتن ماهی، انتقال آنها، تعویض آب و یا ناکافی بودن فضا برای مخفی شدن از سایر ساکنین تانک باشد.

تورم شکمی معمولا همواره در این بیماری اتفاق می افتد.

۲- نمک :

افزایش بیش از اندازه نمک (NaCl) به منظور شبیه سازی محیط طبیعی. درست است که محیط طبیعی سیکلیدهای آفریقایی دارای آب قلیایی و بسیار سخت می باشد (پی اچ ۸ تا ۹ و سختی کلی بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ پی پی ام)، اما نمک معمولی تانک شما را قلیایی نخواهد کرد. آنچه آب را قلیایی می کند، ترکیب انحلال کلسیم و منیزیم است. اگر آب تانک شما سبک است و قصد افزودن پی اچ/ سختی آن را دارید، چندین راه مناسب برای این کار وجود دارد. بافر های خانگی راه ساده و ارزانی است. همچنین چندین بافر تجاری مانند نمک سیکلیدهای آفریقایی کمپانی سیچم، برای این کار موجود است.

مرجان های شکسته به عنوان بستر و یا افزودن سنگ آهک برای افزایش پی اچ تانک مفید هستند، اما از آنجا که مواد معدنی برای طولانی مدت در آب پایدار نمی مانند، تعویض دایمی آب اهمیت بسیار دارد. استفاده از هر گونه چوب توصیه نمی شود چراکه موجب کاهش پی اچ می شود هرچند ممکن است اثر آن کم باشد.

با مشاهده ماهی با تورم شکم غیر معمول و نیز عدم تمایل به غذا خوردن، فرصت را از دست ندهید، هر چند ممکن است دیگر دیر شده باشد.

۳- رژیم نامناسب :

بسیاری از سیکلیدها، به خصوص گیاه خواران، دارای روده های بلندی هستند که در نتیجه به زمان بیشتری برای هضم غذایشان نیاز دارند. بنابراین مشکلات روده ای در بین آنها یک پدیده شایع می باشد. بنابراین تجزیه غذای نامناسب هضم شده و نیز دفع غذای نامناسب که با آسیب هایی به دیواره روده همراه خواهد بود، استرس ماهی را افزایش داده و فضا را برای انگل های مهاجم مهیا می کند. این موضوع معمولا زمانی اتفاق می افتد که یک ماهی گیاه خوار و یا جلبک خوار (مانند تروفئوس) توسط یک غذای با پروتئین بالاتغذیه می شود. بنابراین از دادن کرم خونی، انواع غذاهای پولکی با پروتئین بالاویا غذاهای نرم مانند میگو باید خودداری شود.

درمان بیماری باد کردن ماهی مالاوی

زمانی که دریافتید ماهی شما اشتهایش را از دست داده است (البته زمانی که ماهی در دهان خود بچه ها را نگه نمی دارد)، باید بلافاصله ماهی را خارج کرده و درمان را آغاز کنید. دو روش موثر برای درمان این بیماری را می شناسم. یکی مترانیدازول است و دیگری داروی clout.

داروی clout یکی از معروفترین و موثرترین داروهای درمان بادکردن مالاوی است، اما ممکن است همیشه در دسترس نباشد.

درمان باید با ۳۰ درصد سیفون (به منظور افزایش کیفیت آب) و نیز افزایش هوادهی آغاز شده. و با ۵۰ درصد سیفون مجدد ادامه یابد. همچنین حذف فیلتر بیولوژیکی که احتمالا استفاده می کنید ایده خوبی است. حتی اگر داروی مورد استفاده ادعا کرده باشد که به باکتری های سیکل ازت صدمه نمی زند. در صورتی که تانک جدید تانکی باشد که قبلا استفاده نشده و صرفا به عنوان قرنطینه به کار می رود نیازی به ۳۰ درصد سیفون ابتدایی نمی باشد. سیفون بخشی از آب بسیار مهم است، زیرا شما برای مدت درمان، تعویض آب دیگری نخواهید داشت. نیاز به یادآوری نیست که شما حجم بسیار زیادی از باکتری ها را نیز از تانک خارج کرده اید. فیلترتان را در آبی که قبل از درمان از تانکتان خارج کردید، نگهداری کنید.

افزودن مخلوط سولفات دو منیزی

علاوه‌بر درمان توسط هر یک از این‌داروها، افزودن مخلوط سولفات دو منیزی (نمک فرنگی یا نمک اپسوم) و نمک طعام توصیه‌می‌شود. این‌دو را با نسبت دو و نیم به نیم با یکدیگر مخلوط کرده و به‌ازای هر ۳۸لیتر به تانکتان اضافه‌کنید. سولفات دو منیزی یک ملین طبیعی است و به ماهی باد کرده‌ای که بخشی از آب بدنش را از دست‌داده کمک‌می‌کند. این ماده بسیار ارزان است و در هر خواروبار فروشی یا داروخانه ای یافت می شود.

مترانیدازول

اگر از مترانیدازول برای درمان استفاده می کنید، ۱۰۰ میلی گرم (تقریبا یک اسکوپ) برای هر ۳۸ لیتر اضافه کنید. این دوز رایک روز در میان تکرار کنید. ماهی ها معمولا (در صورت درمان یافتن) بعد از یک هفته بهبود می یابند. شما می توانید بهبودی ماهی را دریابید زیرا ماهی اشتهایش را باز می یابد. به‌عبارت‌دیگر در صورتی که ماهی اشتهایش را پیداکرد شما می‌توانید این‌دارو را با غذای ماهی مخلوط کنید. داخل یک فنجان یکبار مصرف از آب تانک، مقداری غذای ماهی و کمی دارو بریزید. بعد از آنکه غذای پولکی برای مدتی در آب خیس خورد، کل محتویات فنجان را داخل تانک بریزید.

در هنگام استفاده از دارو، دستگاه یو وی، ازن ساز یا فیلتراسیون شیمیایی به دلیل احتمال جذب عناصر دارو را خاموش کنید. در ادامه درمان، ۵۰ درصد آب را سیفون کنید. کمپانی سیچم همچنین دارویی دارد که حاوی مترانیدازول است با نام MetroPlex.

Clout

درمان این بیماری با استفاده از Clout هم نسبتا ساده است. همانطور که در بالا اشاره شد، قبل از شروع درمان هرگونه فیلتر کربنی را خارج کرده و ۳۰تا ۴۰درصد آب را تعویض‌کنید. از یک فنجان یکبار مصرف استفاده کرده و به ازای هر ۳۸ لیتر یک قرص را در آب تانک حل کنید. مخلوط حاصل را کم کم در تانک ریخته طوری که این عمل نیم ساعت به طول بیانجامد. این دارو می تواند بسیار قوی باشد. بنابراین دستور عمل گفته شده را به دقت انجام دهید تا ماهی استرس زده شما، بیشتر از این دچار استرس نشود. این دوز را برای دو روز آینده نیز تکرار کنید، و مانند گذشته قبل از آن ۳۰ تا ۴۰ درصد آب را سیفون کنید.

تعویض روزانه آب

تعویض روزانه آب برای حداکثر اثر گذاری دارو بسیار مهم است. تعویض آب همچنین خارج کردن داروی قدیمی و کم اثر شده را آسان می کند. اگر میزان بادکردگی خیلی زیاد نباشد، باید سه روز درمان برای بهبودی کافی باشد، در غیر اینصورت درمان را تا ۵ روز ادامه دهید. اگر بعد از ۵ روز هنوز نشانه های بهبودی را مشاهده نکردید، مجددا بعد از دو روز وقفه درمان را آغاز کنید. دوباره شما در مسیر درمان قرار میگیرید. در نهایت، تعویض آب نهایی را ۲۴ ساعت بعد از آخرین مصرف دارو انجام دهید.

یکی دیگر از نشانه ها، تورم مخرج ماهی است که احتمالا به دلیل فشار زیاد در هنگام دفع است.

هر دو دارو در جلوگیری از پخش شدن مریضی در تانک موثر هستند. Clout داروی بسیار قوی ایی است که اختصاصا برای ماهی ها ساخته شده است. سایر داروها مانند مترانیدازول دارای ماده موثر برای انسانهاست. مطابق تجربه من، مترانیدازول تنها در جلوگیری از پخش شدن بیماری در تانک موثر است و کمکی به از بین رفتن بیماری ماهی ایی که علایم بیماری را بروز داده است نمی کند. در حالی که Clout قابلیت های درمانی قوی تری دارد. اما باید به شما هشدار دهم که این‌دارو آب و همچنین چسب تانک را به رنگ آبی در می‌آورد.

اگر در استفاده از آن دقت لازم را نکنید، تمام چیزهایی که با آن در ارتباط باشد را رنگی می کند. در حالی که موثر بودنش برای من اثبات شده، اما نمی دانم بعد از استفاده از آن با تانکم چه بکنم.

یک نکته دیگر:

هنگامی که از این داروها یا هر داروی دیگری استفاده می‌کنید، خاموش نگه‌داشتن نور تانکتان ایده خوبی‌است. این داروها مانند آنتی بیوتیک ها، عنصر فعالی که توسط نور یا اشعه یو وی غیر فعال شود ندارد. اما خاموش نگهداشتن نور به دوره نقاهت و آرامش ماهی کمک می کند.

مترانیدازول در دماهای بالاتر بهتر عمل می کند. اما به دلیل کاهش میزان اکسیژن آب در دماهای بالاتر، میزان هوادهی باید بیشتر شود. افزایش دمای تانک می تواند برای افزایش میزان متابولیسم و سیستم ایمنی ماهی نیز مفید باشد. این درحالی است که سیکل زندگی انگل را تسریع کرده و بنابراین زمان لازم برای بهبودی را کاهش میدهد. خوشحالیم که با نسیم یاس همراه بودید.

نتیجه عدم درمان به موقع تقریبا همیشه مرگ خواهد بود.

( ترجمه و تدوین توسط وحید پازوکی )

لطفا به حق کپی رایت نسیم یاس و نویسنده احترام بگذارید