سامپ چیست ؟

بررسی تعریف ، اجزاء ، رفیجیوم

سامپ در واقع مخزن آبی است که در زیر آکواریوم قرار گرفته و در اولویت اول ، جهت نگهداری و قرارگیری تجهیزات فیلتراسیون در آن استفاده می شود. آکواریوم‌ها یکی از سرگرمی هایی افراد با اجناس و کالاها و تجهیزات گرانقیمت می باشند. هرچند شما می توانید با استفاده از کمترین تجهیزات، آکواریوم خود را راه اندازی کرده و از نتیجه آن نیز راضی باشید. اما داشتن فیلترهای خاص و موارد اضافی می تواند نگهداری آکواریوم را بسیار آسان کند.

اما این تجهیزات و ابزارها می توانند فضای قابل توجهی را اشغال نموده که ممکن است همیشه نیز زیبا نباشند. در این زمان است که سامپ وارد عمل می شود. داشتن یک سامپ به شما این امکان را می دهد که انواع تجهیزات را به داخل سامپ منتقل کنید. (این تجهیزات معمولا فضای داخل آکواریوم را اشغال کرده و باعث کوچکتر شدن محل زندگی آبزیان آکواریوم شما می شود). با این کار همه تجهیزات از آکواریوم حذف و در سامپ پنهان می شود. در نتیجه آکواریوم شما ظاهر بسیار شیک تر و تمیزتر خواهد یافت.

تهیه سامپ مخصوصاً در آکواریوم های بزرگتر جهت عملکرد بهتر پروتئین اسکیمر ها و راکتورها و سایر تجهیزات که به صورت آویزان نصب شده، بسیار کارآمد و مهم بوده تا این تجهیزات بتوانند فیلتراسیون مناسبی داشته باشند.

مزیت عمده سامپ

مزیت عمده دیگر سامپ این است که سیستم آکواریوم شما آب بیشتری خواهد داشت. اصل رقیق سازی به این صورت است که با مخلوط کردن آلاینده ها و سایر مواد در مقدار آب بیشتر، غلظت آلاینده های و سایر مواد و املاح حل شده را کاهش داد. البته این کار می تواند برای ما مفید و هم مشکل ساز باشد. مثلا اگر آب بیشتری داشته باشیم، باید نمک و سایر مکمل ها را نیز به مقدار بیشتر به آب اضافه کنیم تا مطمئن شویم که پارامترهای آکواریوم در محدوده مناسب و کافی قرار دارند.

جایی که رقیق سازی به ما کمک می کند، در مورد آلاینده ها است. اساساً، هرچه آب یک سیستم بیشتر باشد، آلاینده های بیشتری نیز برای کاهش کیفیت آب سیستم و رسیدن به مرحله بحرانی لازم است. اما به این معنا نیست که شما از آکواریوم خود غافل شوید. در ادامه این مقاله از سایت نسیم یاس بیشتر به تجهیزاتی که در سامپ قرار می‌گیرند می‌پردازیم، پس همچنان همراه ما باشید.

چه تجهیزاتی در یک سامپ قرار می گیرد ؟

سامپ می تواند خیلی ساده و یا بسیار پیچیده باشد . در این مقاله از سایت نسیم یاس ما به بررسی ابتدایی ترین نمونه سامپ که اکثر افراد در مجموع خود قرار می دهند ، خواهیم پرداخت .

۱. فیلتر ساک ( Filter Sock ) :

فیلتر ساک ، رکن اصلی فیلتراسیون مکانیکی است . وقتی آب از طریق لوله‌کشی از آکواریوم به سمت پایین و داخل سامپ می‌ریزد، به محفظه‌ای منتقل می‌شود. ( که فیلتر ساک در آنجا نصب شده‌است.) این فیلترها دارای درجه های مختلف میکرونی هستند. با عبور آب از بین آنها ، ذرات معلق در آب را فیلتر و حذف می کنند .

هرچه درجه میکرونی کمتر باشد ، سوراخهای فیلتر کوچکتر و بقایای جمع آوری شده نیز ، ریزتر و کوچکتر خواهند بود. فیلتر ساک‌ها بسته‌به میزان کثیف‌بودن سیستم شما باید هر ۱تا ۲هفته تعویض و جایگزین یا شسته شوند. تقریباً هر سامپ مدرن دارای یک گیره نگهدارنده فیلتر ساک می باشد. اما در مدل های قدیمی یا دست ساز تعداد زیادی پایه نصب شده است که به شما امکان می دهد که فیلتر ساک های بیشتری به فیلتراسیون خود اضافه نمایید .

نکته :

همیشه فیلتر ساک های جدید را قبل از اضافه نمودن به سامپ بشویید . چرا که ممکن است از فرایند تولید ، آلودگی ها و یا ذراتی روی فیلترها باقی مانده باشد. در صورت عدم شستشو ، پروتئین اسکیمر و سامپ شما را درگیر کند .

۲. بخاری ( Heater ) :

در مورد بخاری ها حرف زیادی برای گفتن نداریم . ماهی ها برای زنده ماندن و نیز تامین سلامتیشان نیاز به حفظ دمای آب در بازه دمایی مشخصی دارند و بخاری با گرم نگه داشتن آب ، این وظیفه را انجام می دهد .

نکته :

بخاری را در یکی از محفظه های قبل از محفظه برگشت ، در سامپ نصب نمایید . اگر سطح آب در سامپ پایین بیاید ، اولین محل کاهش سطح آب در محفظه برگشت است و اگر بخاری در محفظه برگشت نصب گردد ، می تواند خطر و تهدید برای سیستم شما باشد .

۳. پروتئین اسکیمر ( Protein Skimmer ) :

نسیم یاس در مقاله ای به شرح کامل پروتئین اسکیمر ها پرداخته . شما می توانید با مراجعه به بخش مقالات نسیم یاس با پروتئین اسکیمرها و نحوه عملکرد و مزایای استفاده از آن به طور کامل آشنا شوید .

پروتئین اسکیمرها قلب فیلتراسیون سامپ و آکواریوم شماست و تقریباً ، در هر سیستم دریایی و آب شور یافت می شوند . یک پروتئین اسکیمر حباب های کوچک هوا تولید می کند که این حباب ها آلاینده های بیولوژیکی موجود در آب را به خود جذب می کنند و سپس این حباب ها از بدنه اسکیمر بالا می روند ، و به صورت کف در سطح بالایی اسکیمر جمع شده و سپس این کف های آلوده به یک مخزن کوچک منتقل می شوند .

بدون پروتئین اسکیمر ، آلاینده های بیولوژیکی موجود در آکواریوم خیلی سریع از کنترل خارج می شوند و نگهداری آکواریوم ها عملا بسیار دشوارتر خواهد بود .

نکته :

سطح آب سامپ می تواند رمز موفقیت پروتئین اسکیمر شما باشد . اگر متوجه شدید سطح آب خیلی زیاد یا خیلی کم است ، سعی کنید حدود یک اینچ آب اضافه یا خارج کنید و یکی دو روز واکنش پروتئین اسکیمر و نحوه عملکرد آنرا بررسی نمایید . اگر متوجه شدید سطح آب بسیار زیاد است ، قرار دادن پروتئین اسکیمر روی پایه برای به حداکثر رساندن کارایی اسکیمر می تواند مفید باشد .

۴. بافل و تله حباب ( Baffles and Bubble Trap) :

بافل‌ها با چند هدف مختلف ایجاد می‌شوند. مهمترین آنها حفظ سطح آب در محفظه‌های منتهی‌به محفظه برگشت می‌باشد. باداشتن یک‌بافل که به کف سامپ می‌رسد، اطمینان حاصل‌می‌شود که تنها راه خروج آب عبور از روی بافل می‌باشد. به‌این صورت که اگر یک‌بافل به بلندی ۱۰سانتیمتری دارید، سطح‌آب در محفظه‌قبلی باید حداقل ۱۰سانتیمتر باشد. ( تا آب بتواند جریان یابد.)

هدف اصلی دیگر ایجاد بافل‌ها، کنترل میزان جریان آب از داخل سامپ می‌باشد. با توجه به اینکه یک بافل در واقع چیزی جز یک دیوار کوتاه نیست، بدیهی‌است که جریان‌آب هنگام مواجهه با بافل متوقف و ساکن‌می‌شود. با این‌ترفند آب به سامپ برگردانده و از خروج آب از سامپ قبل‌از عبور از فیلترها و تمیزشدن کامل جلوگیری‌می‌شود.

اکثرا بافل‌ها قبل‌از رسیدن‌به محفظه پمپ برگشتی به‌عنوان تله حباب نصب می‌شوند. تله‌حباب در واقع ۲بافل است که اولی‌به کف سامپ می‌رسد و دومی در قسمت کف سامپ باز می‌باشد. در نتیجه آب در سطح بالاتر از روی بافل اول عبور کرده و در بافل دوم دوباره متوقف می‌شود . برای عبور از بافل دوم باید به پایین بافل سرازیر شود و از زیر آن حرکت نماید . در حالت ایده‌آل ، هنگامی که آب بین دو بافل ، به سمت پایین حرکت می‌کند ، حباب‌های هوا که در آب معلق می‌باشند ، به جای ادامه انتقال توسط جریان آب ، به سمت بالا حرکت کرده و از آب جدا شده و آزاد می‌شوند .

همچنین گاهی اوقات یک فیلتر اسفنجی بسیار قوی در تله حباب قرار داده می‌شود. این‌فیلتر می‌تواند به‌عنوان یک خط دفاعی اضافی عمل‌کرده و حباب‌های هوا را از طریق عبور آب از این‌فیلتر از آب جداکند.

۵. پمپ برگشتی ( Return Pump ) :

با رسیدن به این بخش شاید بگوییم که پیش داوری کرده ایم ، چون پروتئین اسکیمر بیشتر شبیه کبد یا کلیه های سامپ عمل می کند . قلب واقعی سامپ ، پمپ بازگشت می باشد . وارد نمودن آب به سامپ ، بسیار آسان است زیرا جاذبه زمین همه کار را انجام خواهد داد . متأسفانه ، وقتی می خواهیم آب را به آکواریوم برگردانیم ، جاذبه زمین دیگر با ما همراه نخواهد بود . اینجا است که واتر پمپ برگشتی وارد عمل می شود .

پمپ برگشتی تنها کار برداشت آب از سامپ و انتقال مجدد آن به آکواریوم را انجام می دهد . برای اندازه گیری قدرت پمپ برگشتی ، قانون کلی به این صورت است که باید برای هر گالن آب از سیستم ، حدود ۱۰ گالن در ساعت جریان ایجاد گردد ، مثلا اگر یک مخزن ۴۵ گالنی دارید ، پمپ برگشتی باید دبی حداقل ۴۵۰ گالن در ساعت را ایجاد نماید و همچنین باید فشار هد نیز در نظر گرفته شود ، بنابراین در بیشتر موارد بهتر است پمپ را مقداری بیشتر از اندازه مورد نظر در نظر گرفت یا اینکه محاسبات کاملی را انجام دهیم .

نکته :

دقیقا مثل قلب انسان ، پمپ برگشتی نیز ، مراقبت و رسیدگی را می طلبد. مراقبت از پمپ برگشتی باعث افزایش طول عمر و بهبود عملکرد کلی آن می شود . بهتر است هر ۳-۴ ماه یکبار ، پمپ را خارج کرده و آنرا در محلول آب و سرکه قرار دهید تا رسوبات کلسیم و نمک جدا شوند .

۶. شیر یکطرفه ( Check Valve ) :

شیرهای یکطرفه دوست شما هستند . شما معمولا به آنها احتیاج ندارید ، اما در چند مورد ، خوشحال خواهید شد که از آنها استفاده می کنید . عملکرد اصلی شیر یکطرفه این است که فقط اجازه می دهد آب از یک جهت از داخل شیر عبور نماید و مکان اصلی این شیرهای یکطرفه در خط برگشت و بالای پمپ برگشتی می باشد . در صورت عدم نصب شیر یکطرفه و در شرایطی که برق قطع می شود و یا پمپ خراب شود ، تا زمانی که سطح آب داخل آکواریوم به سیفون برسد و هوا برای قطع سیفون به داخل خط وارد شود ، آب از آکواریوم به سامپ تخلیه می شود .

بسته به نوع سیستم ، تخلیه به سامپ ممکن است چند گالن یا خیلی بیشتر باشد . در هر صورت عدم نصب شیر یکطرفه ارزش ریسک نمودن و ایجاد خرابکاری را ندارد و فقط کافی است یک شیر یکطرفه بعد از پمپ برگشتی نصب گردد .

امروز با ساخت اورفلو ( قسمتی که در تانک اصلی برای برگشت آب نصب می شود. ) نیاز به شیرهای یکطرفه کمتر احساس می شود.

نکته :

تقریباً هر شیر یکطرفه با یک علامت پیکان روی بدنه آن مشخص می شود . باید اطمینان حاصل شود که هنگام نصب آن ، فلش به سمتی باشد که می خواهید آب جریان داشته باشد . در صورت نصب اشتباه ، پمپ بازگشتی عملا و مستقیماً آب را به یک فضای بسته پمپ نموده و دچار آسیب جدی خواهد شد .

رفیجیوم چیست ( Refugium ) ؟

بسیاری از سامپ های مدرن شامل فضایی به نام رفیجیوم هستند . رفیجیوم را می توان به عنوان یک پناهگاه در نظر گرفت و اساساً فضایی برای نگهداری و رشد و پیشرفت چیزهایی است که شما نمی خواهید یا نمی توانید در آکواریوم خود قرار دهید و ممکن است شامل موارد مختلفی باشند ، از یک بستر شن و ماسه عمیق گرفته ، تا یک منطقه تولید مثل برای موارد خاص یا فضای اضافی برای سنگ زنده اضافی . از رفیجیوم در صورت داشتن نور مناسب می توان به عنوان منطقه رشد و نمو جدید نیز استفاده نمود .

بسته به مدل سامپ ، رفیجیوم ممکن است در وسط سامپ تعبیه شود ، در این صورت به لوله کشی اضافی نیاز نخواهد بود و گاها رفیجیوم در قسمت انتهایی سامپ یا همان محفظه پمپ برگشتی که از هر بخش دیگری جدا شده است در نظر گرفته می شود ( این قسمت همچنین می تواند به عنوان سیستم اتوماتیک قطع وصل ( ATO ) سامپ مورد استفاده گیرد ) . عملکرد این نوع رفیجیوم ها کمی متفاوت است زیرا برای تامین آب آنها باید از خط اصلی تخلیه استفاده شود .

۷. شیر دروازه ای یا شیر باز و بست ( Gate Valves ) :

با توجه به توضیحات مربوط در بخش معرفی رفیجیوم مشخص می شود که شیر دروازه ای باید قبل از رفیجیوم نصب گردد ، ولی برای راه اندازی این حالت سامپ رفیجیوم دار ، لوله کشی جانبی بسیار مهم است . با توجه به اینکه که به طور کلی حیوانات یا گیاهان ظریف و حساس تری در رفیجیوم نگهداری خواهد شد ، باید اطمینان حاصل شود که جریان آب عبوری از رفیجیوم ، برای جلوگیری از آسیب رساندن و یا ایجاد مزاحمت برای آنچه که در پناهگاه رفیجیوم قرار گرفته ، زیاد نباشد .

در سامپ هایی که رفیجیوم در مرکز سامپ تعبیه می گردد ، جریان آب کم بوده و مشکلی ایجاد نمی کند زیرا سرعت جریان آب هنگام برخورد با بافل ها ، کم خواهد شد . اما در سامپ های با رفیجیوم انتهایی ( رفیجیوم در محفظه پمپ بازگشتی ) و لوله کشی جانبی ، آب مستقیماً از آکواریوم خارج می شود و این به این معنا است که جریان زیادی در رفیجیوم استاندارد ایجاد می شود . با قرار دادن یک شیر دروازه ای بعد از سه راهی ، در مسیر لوله کشی جانبی رفیجیوم ، می توان با بستن مختصر شیر دروازه ای ، فشار آب را خفه کرده و آب را تا سرعت مناسب کاهش داد .

۸. روشنایی رفیجیوم ( Refugium Light ) :

این مورد کاملا ساده و مشخص می باشد و شامل تهیه یک منبع روشنایی مناسب با توجه به نیاز های رفیجیوم می باشد. یکی از عمده ترین کاربردهای رفیجیوم ، رشد ماکرو جلبک ها در رفیجیوم می باشد. جلبک ها قابلیت فتوسنتز دارند. بنابراین برای رشد به نور احتیاج دارند . اگرچه بیشتر چراغ ها تا حدی برای رشد جلبک ها کارآمد هستند ، اما چراغ های مخصوص رفوجیوم در طول موج های ایده آل و مشخص برای رشد جلبک در رفیجیوم نصب می شوند و با توجه به مواد مغذی کافی موجود در آب ، به تولید هر چه بیشتر جلبک ها در رفیجیوم کمک می کنند .

۹. ماکرو جلبک ( Macro Algae ) :

حالا که به بحث روشنایی رفیجیوم پرداختیم، بهتر است به شرح ماکرو جلبک ها نیز بپردازیم. دقیقا همانند جلبک های موجود در آکواریوم، در صورتی که مقدار کافی مواد مغذی در سامپ نیز وجود داشته باشد. ماکرو جلبک ها در رفیجیوم سامپ نیز رشد خواهند نمود. تفاوت عمده بین جلبک‌های موی و بیشتر ماکرو جلبک‌ها در این است که ماکرو جلبک‌ها به‌راحتی از بین می‌روند. تمام ماکرو جلبک‌ها در رقابت جهت تامین موادمغذی با دیگر جلبک‌های موجود در آکواریوم موجب از بین‌رفتن آنها می‌شوند.

هنگامی که ماکرو جلبک ها به اندازه کافی بزرگ شدند ، فقط کافی است مقداری از آنها را از سامپ جمع نموده و آنها را دور بیندازید . باقیمانده جلبک ها ، به خوردن مواد مغذی ادامه می دهند ، رشد نموده و سپس چرخه دوباره تکرار می گردد . بیشتر ماکرو جلبک ها از نوع چتومورفا ( Chaetomorpha ) هستند که به راحتی برداشت می شوند و همچنین به سرعت نیز رشد می کنند ، اما انواع مختلف دیگری نیز وجود دارد .

پرورش و نگهداری از ماکرو جلبک‌ها می‌تواند به کاهش مواد سمی همچون نیترات و نیتریت و فسفات در آکواریوم کمک‌کند.

نکته :

اگر به دنبال پرورش کوپه پود ( Copepods ) ها در رفیجیوم هستید ، ماکرو جلبک ها یک بستر عالی برای این کار هستند . کوپه پود ها دوست دارند در بین جلبک ها پنهان شوند .

۱۰. صخره زنده ( Live Rock ) :

در یک آکواریوم صخره ای ، دو قسمت مهم و عمده از فیلتراسیون بیولوژیکی طبیعی وجود دارد . اولین قسمت اصلی یک صخره زنده می باشد . به همین دلیل ، اکثر افراد سعی دارند برای افزایش بار فیلتراسیون بیولوژیکی خود از طریق باکتری های نیترات کننده ، مقدار صخره زنده موجود در آکواریوم را به حداکثر برسانند . با افزودن نمودن یک رفیجیوم به سادگی مقداری فضای مناسب جهت این کار دراختیار قرار می گیرد که می تواند محل قرارگیری صخره های زنده بیشتر دیگری شود . همچنین این مزیت را دارد که به نگهداری و پرورش کوپه پود ها در یک فضای اضافی امکان می دهد .

۱۱. زیر بستر / بستر شنی ( Substrate / Sand Bed ) :

دومین قسمت عمده فیلتراسیون بیولوژیکی طبیعی بستر شنی می باشد . در شن و ماسه ، باکتری های هوازی چند اینچ در زیر بستر تشکیل کلنی می دهند تا به آزاد سازی نیتروژن کمک کنند . با رساندن اکسیژن به عمق حدود ۴ اینچی زیر بستر ، می توان باکتری های بی هوازی را تولید نمود . این باکتری ها برای نیتروژن زدایی و در نتیجه ضد عفونی بسیار عالی هستند ، اما متأسفانه ، در تولید گاز سمی سولفید هیدروژن نیز عالی عمل می کنند .

معمولا هیچ کس تمایلی به راه اندازی یک بستر شن و ماسه عمیق در داخل آکواریوم ، به علت ظاهر نامناسب و ایجاد مزاحمت و خطر انتشار گاز سمی در آکواریوم را ، ندارد ، اما خوشبختانه ، در رفیجیوم ، می توان با خیال راحت یک بستر شن و ماسه عمیق را ایجاد و حفظ نمود ، بدون اینکه تهدیدی بر علیه آکواریوم محسوب گردد ، و با این عمل می توان ، رفیجیوم را به یک فضای عالی جهت ارتقاء سطح نیتروژن زدایی و ضدعفونی نمودن تبدیل نمود .
توجه نمایید که می توان به جای ایجاد یک بستر شن و ماسه عمیق ، از بستر مخصوص رفیجیوم نیز استفاده کرد . اندازه دانه های این بستر مخصوص به طور خاص ، برای تأمین مقدار صحیح سطح برای ایجاد و رشد کلنی باکتری ها طراحی شده است .

لطفا به حقوق نسیم یاس و مترجمین و نویسندگان آن احترام بگذارید

ترجمه و تدوین : مهدی عمادپور