راکتور کلسیم و تجهیرات جانبی
امروزه راکتور های کلسیم نقش ویژه ای در تضمین بقاء و سلامت و کیفیت آکواریوم های صخره ای ایفا می کنند ، پس ضروریست قبل راه اندازی یک سیستم راکتور ، آشنایی مقدماتی با این دستگاه داشته باشیم ، در این مقاله از سایت نسیم یاس سعی شده بطور کلی در مورد راکتور کلسیم توضیحاتی داده شود .
در این مقاله می خوانیم :
- راکتور کلسیم چیست ؟
- راکتور کلسیم چگونه کار می کند ؟
- مزایا و معایب راکتور کلسیم
- تجهیزات جانبی راکتور کلسیم جهت راه اندازی
- مدیای کربنات کلسیم
- نتیجه گیری
۱. راکتور کلسیم چیست ؟
مرجان ها ، بی مهرگان و حتی جلبک های مرجانی به طور مداوم از کلسیم و قلیائیت آب موجود در آکواریوم ها استفاده می کنند . راکتور کلسیم دستگاهی است که با حفظ همزمان سطح کلسیم و قلیائیت آب آکواریوم در هر لحظه به ثبات و رشد و سلامتی مرجان های سنگی کمک می کند .
۲. راکتور کلسیم چگونه کار می کند ؟
در یک آکواریوم صخره ای ، موجودات و ارگانیسم های آهکی مثل مرجان ها و صدف ها و جلبک های آهکی ، مانند جلبک های مرجانی ، از کلسیم محلول در آب به عنوان یکی از اجزای اصلی سازنده اسکلت یا صدف های خود استفاده می کنند . برای اینکه یک سطح ثابت از کلسیم در آکواریوم صخره ای داشته باشیم ، باید کلسیم را در آب آکواریوم تأمین کنیم . یکی از روش های تامین کلسیم ، استفاده از راکتور کلسیم است .
راکتور کلسیم ، به همراه سیستم CO2 ، مدیای کربنات کلسیم را داخل راکتور کلسیم ذوب ( حل ) می کند تا کلسیم و سایر عناصر کاهش یافته در آب آکواریوم شما را مجددا افزایش دهد . برای آکواریوم هایی که نیاز به سطح کلسیم بالایی دارند ، یک راکتور کلسیم ابزاریست با ارزش که نیاز به مکمل های دو جزئی کلسیم / قلیایی را از بین می برد .
۳. مزایا و معایب راکتور کلسیم :
I. مزایا :
• تنظیم مقدار کلسیم و قلیائیت آب بصورت کاملاً خودکار
راکتور کلسیم قادر به تأمین نیاز سیستم آکواریوم به قلیائیت و کربنات کلسیم به مقدار کافی می باشد و نیاز نیست که شما ، محلول های دو جزئی کلسیم و قلیائیت را در آکواریوم مخلوط کنید زیرا راکتور کلسیم ، آب آکواریوم را با تمام قلیائیت و کلسیم مورد نیاز آن ، تامین و تزریق می کند .
• صرفه اقتصادی
راکتور کلسیم ها راه حل تمام عیار و کاملی هستند ، زمانی که محلول های دو جزئی دیگر مقرون به صرفه نیستند . استفاده از محلول های دو جزئی در آکواریوم هایی با بار مرجانی زیاد یا سیستم های بزرگ ممکن است بسیار گران تمام شود .
• باعث افزایش شوری آب یا کلرید به آب آکواریوم شما نمی شود
راکتور کلسیم آب را از آکواریوم شما گرفته و آن را با اسکلت مرجان های حل شده در محفظه راکتور ، اشباع می کند و هیچ عنصر یا نمکی به غیر از آنچه در خود مدیا کلسیم موجود است به آب اضافه نمی کند .
• تاثیر کاهش هزینه ها در طولانی مدت
هزینه نگهداری یک راکتور کلسیم بسیار کم است و از نظر فنی سالانه فقط سه یا چهار بار نیاز به شارژ مدیا کلسیم می باشد و در مقایسه با محلول های دو جزئی ، مدیا کلسیم بسیار ارزانتر می باشد . اگر راکتور شما از پراب PH استفاده کند ، فقط یکبار در سال نیاز به تعویض دارد . سیلندر های CO2 با هزینه کم مجددا شارژ می شوند و بسته به سایز سیلندر ، یک یا دو بار در سال نیاز به شارژ دارند .
II. معایب :
• سرمایه گذاری اولیه
هزینه های اولیه برای راه اندازی راکتور کلسیم به دلیل تجهیزات مورد نیاز آن ، می تواند تقریبا دو برابر بیشتر از اکثر دستگاه های تزریق دوز ، محلول دو جزئی اتوماتیک باشد .
• تنظیمات پیچیده
راه اندازی راکتور کلسیم باید با بررسی و برنامه ریزی انجام شود . باید مطمئن شد که راکتور کلسیم متناسب با سایز سیستم باشد . عجله نکنید ، زیرا راکتور کلسیم یک شبه آماده و کارآمد نمی شود . راه اندازی و کارکرد راکتور کلسیم یک روند با تغییرات مداوم بر اساس تقاضا و نیاز همیشه در حال نوسان می باشد . و مسئله ایمنی … چون شما با محفظه های تحت فشار سر و کار دارید .
۴. تجهیزات جانبی راکتور کلسیم جهت راه اندازی :
۱) یکی از تجهیزات جانبی راکتور کلسیوم محفظه راکتور کلسیم است :
محفظه تحت فشار حاوی مدیا ( رسانه ای ) بر پایه کلسیم است که CO2 و آب آکواریوم در داخل این محفظه با هم مخلوط می شوند و این ترکیب باعث اسیدی شدن آب می شود ( PH اسیدی ) و این محیط اسیدی آب منجر به خوردگی و حل شدن مدیای کلسیم شده و آب آکواریوم شما با کلسیم و قلیائیت غنی می شود .
محفظه راکتور کلسیم باید متناسب با نیاز آکواریوم انتخاب گردد که باعث عملکرد و نتیجه دهی بهتر شود . معمولا در راکتور کلسیم یک شمارنده حباب نصب می شود ، شمارنده حباب یک روش ساده و راحت برای نظارت بصری بر میزان تزریق دی اکسید کربن به راکتور است . فایده داشتن راکتوری که دارای شمارنده حباب است ، خود پر کردن آن است .
۲) خط ورودی آب :
اتصال محفظه راکتور کلسیم را با آب آکواریوم تأمین می کند .
۳) پمپ چرخشی از جمله تجهیزات جانبی راکتور کلسیم:
پمپ چرخشی آب آکواریوم را به داخل محفظه راکتور کلسیم پمپاژ می کند . تغذیه یک راکتور کلسیم با آب می تواند به چند روش انجام شود مثل استفاده از یک پمپ پاور هد ( پمپ استغراقی ) یا سیفون ثقلی داخل راکتور . با استفاده از پمپ ، می توانید اطمینان حاصل کنید که راکتور بدون آب و خشک نخواهد شد .
پمپ ، قلب سیستم راکتور کلسیم است . یک پمپ قوی و کارآمد قبل از خروج آب از راکتور و اضافه شدن مجدد به آکواریوم ، آب را مجبور می کند تا چندین بار از مدیا کلسیم عبور کند . هر چقدر آب بیشتر از مدیا کلسیم عبور کند ، اشباع یون های قلیایی و کلسیم موجود در آب بیشتر می شود .
برخلاف تصور عموم ، یک سیستم راکتور کلسیم برای فشار دادن آب به داخل محفظه راکتور به پمپ بزرگ احتیاج ندارد . داشتن پمپ بزرگ با دبی زیاد به معنای تولید پایدار نیست . به خاطر داشته باشید که راکتور کلسیم ساخته نشده که واقعا تحت فشار کار کند . فشار جزیی حداکثر ۵psi تمام آنچه برای کارکرد ایمن نیاز دارید تامین می کند . فشارهای بالاتر ممکن است منجر به نشت اتصالات و مهر و موم شود . فشار بیشتر از ۱۰ psi ممکن است موجب انفجار درب راکتور شود .
همچنین حالت ایدآل در دستگاه ، برابری فشار پمپ تغذیه و فشار گاز CO2 در دستگاه می باشد و معمولا زمانی مشکل ایجاد می شود که یکی از این دو افزایش پیدا کند .
۴) سیلندر CO2 تحت فشار :
گاز CO2 ( دی اکسید کربن ) را برای تزریق در راکتور کلسیم ذخیره می کند .
دی اکسید کربن کاربردهای بسیار زیادی دارد ، برای مثل یک کاربرد شناخته شده آن ، جهت گازدار نمودن نوشابه ها می باشد . دی اکسید کربن گازی است ، غیر قابل اشتعال ، بی رنگ ، بی بدون و از همه مهمتر ، هنگامی که با آب مخلوط شود ، اسید ضعیفی را ایجاد می کند که قادر به حل نمودن مدیای کربنات کلسیم است .
دی اکسید کربن را می توان در خلوص های مختلف تأمین کرد اما برای کاربرد در راکتور کلسیم ، درجه خلوص CO2 تجاری که برای جوشکاری استفاده می شود ، به اندازه کافی خوب است . پیشنهاد می کنیم از استفاده CO2 که برای سایر اهداف تولید می شود اجتناب شود زیرا گاهی با عناصر یا گازهای دیگر مخلوط می شود و ممکن است مشکل ساز شود .
۵) تنظیم کننده یا رگلاتور CO2 :
رگلاتور ، فشار خروجی از سیلندر CO2 را کاهش می دهد و اجازه می دهد دوز ثابت گاز CO2 به راکتور کلسیم وارد شود . شیر برقی الکترونیکی نصب شده در مسیر امکان کنترل خودکار CO2 را با استفاده از کنترل کننده pH فراهم می کند .
هنگام انتخاب رگلاتور ، دستگاهی انتخاب کنید که دارای دو فشارسنج باشد . یک فشارسنج که فشار CO2 را در داخل سیلندر CO2 اندازه گیری کند و دیگری برای اندازه گیری فشار خروجی گاز . همچنین بهتر است که رگلاتور بتواند فشارهای کم زیر ۱۰ psi را به طور پیوسته تولید کند .
همچنین برای جلوگیری از آسیب دیدن رگلاتور در اثر جریان برگشت گاز ، یک شیر یکطرفه نیز لازم است .
۶) خط گاز CO2 :
گاز CO2 را از سیلندر CO2 به راکتور کلسیم منتقل می کند .
۷) کنترل کننده ( پراب ) PH از دیگر تجهیزات جانبی راکتور کلسیم :
پراب مقدار خروجی CO2 از داخل سیلندر را بر اساس PH آب تولیدی خروجی ، بوسیله شیر برقی الکترونیکی متصل به رگلاتور کنترل و تنظیم می کند . اکثر مدیا کلسیم ها موجود در راکتور با کاهش PH به زیر ۶.۷ شروع به ذوب شدن ( حل شدن ) می کنند . پراب PH این امکان را می دهد تا سطح PH را کنترل کنیم . اگر سطح PH در راکتور خیلی زیاد باشد ، مدیا ذوب و حل نمی شود و از طرفی ، اگر سطح PH خیلی پایین باشد ، می تواند مدیا کلسیم را هدر داده و با تبدیل آن به لجن ، جریان را محدود کرده و پمپ را از بین ببرد .
پس پراب سطح PH را کنترل کرده و در هنگام پایدار یا بیش از حد بودن PH آب ، جریان CO2 را به راکتور برقرار می کند ، اما در صورت کاهش یافتن سطح PH ، جریان CO2 به راکتور را قطع می کند .
۸) خط آب خروجی / تولیدی :
آب غنی شده از کلسیم را از محفظه راکتور کلسیم ، به داخل آکواریوم یا سامپ انتقال می دهد .
۹) فنجان قطره :
فنجان یا ظرفی که روی سامپ نصب می شود و آب تولیدی یا خروجی از محفظه راکتور کلسیم را قبل از ورود به سامپ یا آکواریوم جمع می کند . با این راه کار می توانید PH آب خروجی را کنترل کنید . برخی از راکتورهای کلسیم دارای پراب PH بر روی محفظه راکتور کلسیم هستند که این امکان را می دهد به جای استفاده از یک فنجان قطره ، PH داخل محفظه راکتور کلسیم را کنترل نمود .
۵. مدیای کربنات کلسیم :
جهت انتخاب مدیای کربنات کلسیم مناسب برای راکتور کلسیم ، باید موارد مختلفی مد نظر گرفته شود :
• نقطه ذوب مدیا ( نقطه حل شدن )
هرچه PH کمتر باشد ، ذوب بیشتری خواهیم داشت .
• اندازه مدیا
مدیاهای کوچکتر معمولاً دارای نقطه ذوب PH بالاتری هستند و سریعتر از مدیاهای بزرگتر ذوب می شوند . ما می خواهیم رسانه ای متخلخل با سطح زیادی داشته باشیم که جریان را نیز محدود نکند . نوع مدیای انتخابی ، نحوه عملکرد راکتور کلسیم را تعیین می کند . پاکیزگی مدیا ها با توجه به تامین از منابع خوب ، معمولا مطلوب می باشد .
۶. نتیجه :
برخی علاقه مندان به آکواریوم معتقدند که راه اندازی سیستم راکتور کلسیم دشوار است . در واقع برای آکواریوم صخره ای ، راکتور کلسیم یک حقیقت یا حتی چیزی فراتر از حقیقت است . ممکن است راه اندازی آنها کمی زمان ببرد . ولی شما یک reef Aquarium Hobbyist هستید. مشخصا صبر و شکیبایی ، برتری و فضیلتی است که از قبل ، از آن برخوردار بوده اید !
با تشکر که تا انتهای این مقاله نیز همراه نسیم یاس بودید .
نوشته و ترجمه : مهدی عماد پور
لطفا به حقوق نسیم یاس و نویسنده و مترجمین آن احترام بگذارید
