برتری های پرورش گیاهان با استفاده از بذر غیر قابل انکار است. در تکثیر با اسفاده از بذر شانس ایجاد گونه های متفاوت و جدید و نیز جوان سازی وجود دارد. تنها روش قابل رقابت با کاشت بذر، روش کشت بافت است که به دلیل نیاز آن به تجهیزات مخصوص، انجام آن در منزل مشکل بوده و در نتیجه برای افراد آماتور امکان پذیر نیست. ما در این مقاله قصد داریم شما را با نحوه تکثیر آنابیاس با استفاده از بذر آنابیاس، آشنا کنیم.

تکثیر آنابیاس با استفاده از بذر

در طبیعت نیز تکثیر از طریق بذر بسیار معمول است. در غیر اینصورت بسیاری از گونه ها در اثر آلودگی به بیماری های مختلف منقرض می شدند. اکنون چنین شرایطی برای گیاهان آکواریومی که تعداد زیادی از آنها توسط علاقه مندان طی ۳۰ تا ۴۰ سال گذشته از طبیعت جمع آوری شده است نیز وجود دارد. روش های تولید مثلی سنتی گیاهان، مانند قلمه زنی در دراز مدت موجب پخش شدن بیماری های قارچی و ویروسی در محیط شده است.

تصویر شماره ۱٫
تنها روش قابل رقابت با کاشت بذر، روش کشت بافت است که به دلیل نیاز آن به تجهیزات مخصوص، انجام آن در منزل مشکل است.

در برخی مواقع میزان پخش شدن بیماری ها، فاجعه بوده است که منجر به نابودی یک گونه خاص گردیده است. این یک سرنوشت شوم است که آنابیاس نیز از آن مستثنی نیست. لذا ما در نسیم یاس سلسله مقالاتی با عنوان تکثیر با استفاده از بذر را آماده نموده ایم که در هر کدام به کاشت بذر گونه ای پر طرفدار اشاره می کنیم که مقاله پیش رو در خصوص آنابیاس ها می باشد که بخش اولین نیز محسوب می گردد.

مرحله اول تکثیر آنابیاس : گرده افشانی

از آنجایی که گرده افشانی مستقیما با بخش گل دهی گیاه در ارتباط است، یکی از جذاب ترین بخش های تولید مثل است. در شرایط گلخانه ای، آنابیاس در تمام طول سال گل می دهد، بخصوص در انواع کوچکتر. با وجود اینکه لامپ های فلورسنت معمولا ارزشی برای گل دهی گیاه ندارند، بسیاری از آکواریوم داران برای گل دهی در زیر آب تلاش می کنند. برای آنابیاس تنها گرده افشانی متقابل امکان پذیر است که آن هم تنها در هوا ممکن است.

تصویر شماره ۲٫
اجازه دهید غلاف غنچه خود را به سطح آب برساند تا از فضای مابین آب و سرپوش آکواریوم استفاده کند.

با این وجود، نداشتن گلخانه نمی تواند دلیلی برای انجام ندادن گرده افشانی آنابیاس برای شما باشد. زمانی که متوجه رشد یک غنچه آنابیاس در آب شدید، می توانید سطح آب را کم کرده و اجازه دهید غلاف غنچه خود را به سطح آب برساند تا از فضای مابین آب و سرپوش آکواریوم استفاده کند.

تصویر شماره ۳٫
برای اطمینان از گرده افشانی مناسب، به دو گل آذین نیاز است.

زمانی از که اصطلاح گرده افشانی متقابل استفاده میکنیم، در واقع از برقرار بودن شرط دومی صحبت میکنیم، حضور حداقل دو گل آذین . گل آنابیاس شامل یک غلاف و یک پایه است که هر دو جنس نر و ماده گیاه بر روی آن قرار دارند.

بخش پایینی پایه، گل ماده است در حالی که بخش بالایی آن نر است. مانند بسیاری از گیاهان خانواده Aroid، آنابیاس هم با پدیده ای به نام پروتروژینی شناخته می شود، پدیده ای که در آن ابتدا بخش ماده بالغ شده و سپس نر. دلیل اصلی این موضوع جلوگیری از پروسه خود-گرده افشانی است.

از اینرو گل های نر و ماده فعال از نظر فیزیولوژیکی و آماده برای تشکیل تخمدان، ممکن است در قسمت میانی ارتباطی بخش نر و ماده نیز وجود داشته باشند.

به منظور جلوگیری از خود–گرده افشانی، طبیعت راه کارهای خود را دارد. اولا در بسیاری از آنابیاس ها یک بخش انتقالی نر عقیم وجود دارد که توانایی ایجاد گرده را ندارد. دوما در زمان بلوغ بخش دوم (بخش نر)، سرپوش گل آذین سعی می کند کلاله بخش مادگی را بپوشاند.

تصویر شماره ۶٫
مطابق تصویر، بخش پایینی پایه گل ماده است در حالی که بخش بالایی نر است.

علیرغم تمام این تلاش ها در برخی موارد نادر خود-گرده افشانی اتفاق می افتد. اگرچه در چنین شرایطی، بذرهای تولیدی بسیار ناچیز خواهند بود. بنابراین اگر تصمیم جدی برای تکثیر آنابیاس از این طریق را دارید، به شایدها دل نبندید و دو گل آذین تهیه کنید.

فرآیند کامل گل دهی آنابیاس ۴ تا ۶ روز زمان می برد. گل های ماده طی روز های اول و دوم برای دریافت گرده ها آمادگی دارند. بنابراین برای یک گرده افشانی موفق لازم است یک گل آذینی داشته باشید که در مراحل انتهایی گل دهی باشد ونیز گل آذینی که به تازگی گل داده است. اگر دارایی آنابیاس شما محدود است، بنابراین پیدا کردن چنین شرایطی ممکن است ماه ها به طول بیانجامد.

تصویر شماره ۷٫
ساختار گل

از طرفی به دلیل رطوبت بالا در یک گلخانه کوچک، ممکن است گرده افشانی اصلا صورت نگیرد. از اینرو اگر شرایط مهیا شد، فرصت را از دست ندهید. به منظور جمع آوری گرده ها، باید گل آذین را بر روی یک برگه کاغذ تکان دهید. در چنین شرایطی اگر ماده به موقع گرده افشانی نشده باشد، گل آذین ارزش دیگری نخواهد داشت و حتی می توانید برای جمع آوری گرده ها، گل آذین را از گیاه جدا نمایید. سپس می توان گرده ها را داخل همان کاغذ و در یخچال با دمای ۲ تا ۱۰ درجه سانتیگراد نگهداری کرد.

تصویر شماره ۸٫
در طبیعت گرده افشانی توسط حشراتی از قبیل برخی از انواع سوسک ها و یا مگس میوه صورت میگیرد.

اگرچه گرده ها خصوصیات خود را برای مدت طولانی، مثلا بیشتر از یک ماه، حفظ نمی کنند. به منظور افزایش طول عمرشان، می توان آنها را به فریزر با دمای کمتر منتقل کرد، به این منظور باید مقداری سیلیکا ژل هم در محفظه قرار داد تا رطوبت اضافی را جذب کند.
بعد از جمع آوری گرده ها، باید برای گل دهی سری بعد منتظر ماند. گیاهی که قرار است گرده افشانی شود می تواند از همان گونه یا سایر گونه های آنابیاس باشد.

مرحله دوم تکثیر آنابیاس : شکوفایی

پس از گرده افشانی، مرحله بعد آغاز می شود، بلوغ جنین ها. این مرحله معمولا ۲ تا ۴ ماه به طول میانجامد. در این بخش، نقش انسان کمترین مقدار خواهد بود. بنابراین تنها منتظر میوه ها می مانیم. زمانی که شکوفایی رخ میدهد، یک حبه توت شکل دارای چندین بذر، در هر بخش گرده افشانی شده تشکیل می شود. در بسیاری از گونه ها، میوه با یک روکش پوشانیده شده است که بسته به گونه رنگ متفاوتی دارد.

حبه ها توسط یک روکش سبز کم رنگ پوشانیده شده اند در حالی که بافت میوه ی باز شده که از کلروفیل اشباع شده است به همراه پوشش گل آذین به طور فعالی در فتوسنتز شرکت می کنند. به عنوان یک قانون، گل آذین ها به سرعت پس از شکوفایی ازبین میروند اگرچه استثنائاتی هم وجود دارد.

تصویر شماره ۹٫
مراحل بارور شدن گل آنابیاس، میوه دهی و آماده شدن دانه ها.

تعداد بذرها در هر حبه بستگی به گونه آنابیاس و کیفیت گرده افشانی می تواند بین ۱۰ تا ۵۰ تکه تغییر کند. به طور کلی، یک میوه پر حاوی ۲۰۰ تا ۳۰۰۰ بذر خواهد بود. از طرفی سایز بذرها نیز بستگی به گونه آنابیاس متغیر است. طول بذر بین ۰/۸تا ۳ میلیمتر است.

در برخی موارد ممکن است میوه شروع به ترکیدن کرده و بذرها خود به خودی خارج شوند. به منظور موفقیت بیشتر در جوانه زنی، نباید منتظر پوسیدن بافت نرم جنین ها شد،

این موضوع به منظور جلوگیری از پدیدار شدن عفونت های ناخواسته در آینده است. بعلاوه برداشت یک میوه ۲ تا ۳ هفته قبل از شکوفایی، تاثیری در جوانه زنی آنها نخواهد داشت. در گیاهانی که حبه ها توسط یک روکش پوشانیده شده است، میزان بلوغ جنین ها با درجه سختی و سفتیشان سنجیده می شود (میوه شکوفا شده نرم است).

مرحله سوم : جوانه زنی و کاشت بذر آنابیاس

جوانه زنی بذرها، ظهور نهال و تبدیل شدنشان به یک گیاه بالغ، طولانی ترین مرحله است که نیاز به دخالت آکواریوم دار دارد. به منظور بیرون کشیدن بذرها، میوه های شکفته شده بریده شده و توسط الکل پاک می شوند (زیرا آلودگی زیادی توسط بخش نر بر روی آنها ریخته می شود)، بخش بالایی آنها بریده شده و پوشش شان برداشته می شود. حبه ها یا هر آنچه از آنها باقی مانده است توسط چاقویی که با آب جوشیده استرلیزه شده است، خراشیده می شوند.

اگر با یک حبه یکپارچه مواجه شوند، نیاز است که خرد گردند. پس از خروج تفاله ها، دانه های می بایستی شسته شده و آب ظرف تعویض شوند. به منظور شمارش بذرها، بهتر است از روش تقسیم چشمی مرتب کپه ها به نصف استفاده شود. در این صورت با شمارش کوچکترین کپه و دانستن تعداد تقسیم های انجام گرفته، مشخص کردن تعداد کل بذرها کار مشکلی نخواهد بود (تصویر شماره ۱۰)

تصویر شماره ۱۰٫
با استفاده از تقسیم بندی دانه ها به چندین کپه، شمردن بسیار ساده تر خواهد بود.

بذرهای تازه جدا شده از میوه ها، سفید رنگ هستند ولی قرار گرفتن در معرض هوا، رنگ آنها را به سرعت تیره و به ته رنگ قهوه ای تغییر خواهد داد. آنها را نمی توان خشک کرد، زیرا امکان جوانه زنی اشان به کلی از بین میرود. برعکس گیاهان مناطق معتدل، بذر آنابیاس، پوسته ای برای محافظت در مقابل خشک شدگی ندارد بنابراین بهتر است سریعا عملیات کاشت آنها به منظور جوانه زنی آغاز شود.

در مرحله استخراج و کشت بذرها، استرلیزه کردن حداکثری از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ ظروف ضدعفونی شده با الکل و همچنین آب جوشیده شده. در مراحل اولیه رشد، نهال های بذری جوان آنابیاس ها به سختی از پس کپک و جلبک ها بر می آیند، بنابراین حضور هر گونه عفونتی به شدت خطرناک است. به همین دلیل کاشت همه آنها در یک گلخانه توصیه نمی شود. بنابراین در نظر داشته باشید زمانی که در چنین شرایطی می توان بذرها را به نهال و سپس به یک آنابیاس تبدیل کرد، چرا باید ریسک کرد؟

تصویر شماره ۱۱٫
بذرهای آنابیاس از آب سبک تر بوده و در آن شناور می شوند.

در تکثیر با استفاده از بذر ، آنابیاس ها اولین سایه بان برای بذرها می تواند یک فنجان یا ظرف پلاستیکی معمولی باشد که با آب پر شده است. لازم است که به منظور جلوگیری از ورود گرد و غبار، بالای ظروف بسته شده باشد. نور مصنوعی در این مرحله نیاز نیست، نور طبیعی کافی از پنجره کفایت می کند. بذرها به دلیل نیروی ارشمیدوس در سطح آب شناور خواهند شد.

بعد از حدود یک هفته، اولین ریشه از بذرها خارج می شود. بعد از آن لازم است بذرها به بستری که برای یکسال آینده میزبانشان خواهد بود، منتقل شوند. انتخاب های فراوانی برای بستر وجود دارد که می تواند خاک رس، سنگریزه یا حتی پشم شیشه باشد. مهمترین ویژگی بستر، پاکیزگی است. به همین دلیل در این شرایط استفاده از خاک یا بستر مخلوط توصیه نمی شود.

می توان از ماده مغذی Kemira به صورت محلول ۵/۰ گرم در هر لیتر آب استفاده کرده و آنرا داخل کووت دارای بستر ریخت. بعد از دستیابی به یک تجربه مناسب، امکان فراهم کردن کود دست ساز نیز وجود دارد. در این صورت سطح محلول باید از سطح بستر کمی پایینتر باشد.

بهتر است بذرها به صورت جداگانه و با استفاده از یک شابلون به بستر منتقل شوند.

در این صورت امکان دستیابی به توزیع یکنواخت بذرها وجود خواهد داشت. درنظر گرفتن این نکته که نباید در جابجایی و انتقال بذرها تاخیر ایجاد کرد مهم است، زیرا دراینصورت، ریشه بذرها به سختی به یکدیگر میچسبند. به منظور جلوگیری از وارد شدن آسیب به بذرهای جوانه زده، می توان از یک قلمو خیس استفاده کرد. برای راحتی کار می توان از یک قلمو آرایشی مانند آنچه در تصویر نشان داده شده است استفاده کرد (تصویر شماره ۱۳)

تصویر شماره ۱۳٫

استفاده از شابلون برای کاشت بذرها، ساده ترین و ایمن ترین روش است. می توان از یک قلمو خیس برای سهولت کار بهره برد.

تکثیر با استفاده از بذر ، آنابیاس برای کاشت بذرها می توان از روش بذرپاشی نیز استفاده کرد. سعی کنید این کار را به صورت یکنواخت انجام دهید. در این روش می بایست بذرها را قبل از جوانه زنی کاشت و تقریبا بلافاصله پس از استخراج از جنین ها. برای راحتی کاشت، قبل از چسبیدن آنها به یکدیگر و برای توزیع یکنواخت، بذرها باید تا حدی خشک شوند.

متاسفانه امکان کاشت کاملا یکنواخت وجود ندارد، کاشتی که در آن نهال های بذری در عمق یکسانی از بستر قرار بگیرند. در هنگام رشد، نهال ها یکدیگر را تحت فشار قرار میدهند و در نتیجه مشکلاتی هم در کاشت آنها به این روش وجود خواهد داشت.

در هنگام کاشت گیاهان، آنها را در عمق بیشتری قرار دهید به گونه ای که ریزوم ها کاملا دفن شوند. در ادامه رشد گیاه، ریزوم ها به سطح منتقل خواهند شد.

در نظر داشته‌باشید که دستیابی به یک بوته با سایز متوسط ۱۵تا ۲۰سانتیمتر حدودا ۲تا ۳سال زمان‌میبرد. آکواریوم داران می توانند از نهال های بذری آنابیاس در تمام مراحل طراحی اشان استفاده کنند. مثلا یک فرش پوشیده شده از آنابیاس های شش ماهه را می توان برای جلوی یک تانک نانو ۲۰ لیتری استفاده کرد درحالی که از آنابیاس های شش ساله می توان برای دکوراسیون یک مخزن بزرگ ۳۰۰ لیتری یا بیشتر بهره برد.

تصویر شماره۱۶ .
با توجه به ابعاد و نوع آنابیاس، این گیاه زیبا را می توان در هر نوع آکواریومی استفاده کرد و از زیبایی منحصر به فرد آن لذت برد.

نوشته Slivun
ترجمه و تدوین توسط وحید پازوکی

لطفا به حق کپی رایت نسیم یاس و نویسنده احترام بگذارید